تجهیزات و ابزار لازم برای پرورش قارچ
قبل از شروع به پرورش قارچ بایستی ابزار و تجهیزات مورد نیاز آن را آماده کرده و یا چک کنید تا از کارکرد صحیح آنها اطمینان حاصل نمایید. تجهیزات مورد نیاز برای هر سالن پرورش قارچ دکمه ای عبارتند از:
ا- هواساز: به ازای هرسالن پرورش قارچ به یک عدد هواساز نیاز می باشد که باتوجه به ظزفیت سالن نوع و قدرت هوادهی آنها تعیین میشود. هواساز جزو اصلی ترین تجهیزات در پرورش قارچ محسوب میشود. به وسیله آن عمل تهویه و هوادهی سالن انجام میگیرد. بسیاری از هواسازها دارای قابلیت سرد کنندگی گرمادهی و همچنین رطوبت زنی سالن نیز می باشند.
البته به جای هواساز از کولر های آبی نیز میتوان برای سالن های متوسط و کوچک استفاده کرد بدین صورت که برای سالن های با ظرفیت زیر 10تن یک کولر 7500 و ظرفیت ۱۰تا 15تن دوعدد کولر 7500 مورد نیز است اما برای سالن های با ظرفیت 15 تن کمپوست به بالا باید از هواسازهای پرقدرت استفاده نمود.
یک نوع هواساز
دستگاه تهويه مركزي (هواساز) از بخشهاي اصلي فيلتر ، فن ، كويل هاي گرمايي و سرمايي ، رطوبت زن و تجهيزات كنترلي تشكيل مي شود . كويل هاي گرمايي معمولا با آب داغ ، بخار و برق عمل مي كنند . كويلهاي سرمايي با آب مبرد و يا مستقيما با يك ماده مبرد كار مي كنند . در حالت دوم كويل دستگاه هواساز اواپراتور يك سيستم تبريد مي باشد . دستگاه هواساز معمولا با دو كانال ؛ رفت و برگشت هوا به داخل سالن و به وسيله يك كانال به هواي تازه خارج ارتباط دارد. سرعت عبور هوا از كويل حدد 500 فوت بر دقيقه است . فرآيند رطوبت زني به وسيله پاشش آب از افشانك ها (ایرواشر) يا شبكه بخار انجام میگیرد.
دستگاههاي هواساز كه از ورق گالوانيزه ساخته مي شوند ، با توجه به شرايط مكاني و موقعيت نصب ممكن است قائم و يا افقي ساخته شوند . دستگاه هواساز به صورت يك منطقه اي و يا چند منطقه اي طراحي و ساخته مي شوند . در نوع يك منطقه اي تمام بخش هاي یک سالن كه تحت پوشش آن است با شرايط يكنواخت دما و رطوبت هوادهي مي شود و در نوع چند منطقه اي به كمك دمپرهاي مخصوص امكان هوادهي با دما و رطوبت هاي مختلف به سالنهای متفاوت که در مراحل متفاوتی از تولید قرار دارند وجود دارد.
۲-دستگاه مه ساز یا رطوبت ساز: رطوبت دهی سالن های قارچ برحسب نوع واندازه شان به طرق مختلفی انجام میگیرد که انواع روشهای ساختن رطوبت در سالن در بخش نکات کاربردی در این سایت آمده است اما به طور کلی بهترین و موثرترین راه استفاده از دستگاه رطوبت ساز پروانه ای می باشد (تصویر در ادامه مطلب). نحوه کار کرد آن به این صورت است که آب توسط یک پمپ به مرکز پروانه آن ریخته میشود این پروانه که با سرعت بالا میچرخد آب را به صورت پودر در آورده و در هوا پخش میکند رطوبت ساخته شده توسط این دستگاه از کیفیت بالایی برخوردار است که بعد از گذشت 10دقیقه مه تولیدی آن همه جای سالن را میگیرد.از دیگر قابلیت های این دستگاه امکان هوادهی آن است، بدین صورت که اگر در خارج سالن کشت قرار بگیرد میتواند همزمان رطوبت و هوای تازه را به سالن وارد نماید و عمل تهویه را نیز انجام دهد. نکات مهمی در استفاده از این دستگاه وجود دارد که در بخش نکات کلیدی در پرورش قارچ به طور کامل توضیح داده شده است.
مه ساز
از دیگر وسایل تولید رطوبت میتوان به مه سازهای الکترونیکی (اولتراسونیک), رطوبت ساز دیسکی ورطوبت ساز نازلی اشاره کرد. مه سازهای الکترونیکی از نظز مقدار مه تولیدی در سطح پایینی قرار دارند اما کیفیت مه تولیدی آنها بسیار بالاست. لذا فقط برای سالن های کوچک مناسب می باشند. قیمت این نوع مه ساز ها نیز بیشتر از انواع دیگر میباشند.
۳-دیگ بخار: برای مرطوب سازی و گرمادهی تواما در سالن های پرورش وپاستوریزاسیون کمپوست و خاک پوششی قارچ از دیگ بخار استفاده میشود. این دیگ ها در ابعاد و انواع مختلفی ساخته میشوند سوخت مصرفی آنها نیز برحسب نیاز میتواند گاز یا گازوئیل باشد.(تصویر در ادامه مطلب).
دیگر ابزار و تجهیزات مورد نیاز جهت پرورش قارچ دکمه ای را در ادامه مطلب مشاهده نمایید.
کلیه ابزار تجهیزات و وسایل موردنیاز برای تولید و پرورش قارچ :
نوعی دیگر از هواساز که فقط قابلیت هوادهی را دارا می باشد.
مه ساز یا رطوبت ساز پروانه ای
رطوبت ساز الکترونیکی
دیگ بخار
هیتر
پمپ آب
برای آبیاری و سمپاشی در سالن پرورش قارچ از یک پمپ آب که به یک مخزن ترجیحا 200لیتر متصل میشود استفاده میباشد. خروجی این پمپ نیز بوسبله شیلنگ به آبپاش مخصوص آبیاری وصل میشود.
دیگر ابزار و وسایل مورد نیاز برای پرورش قارچ عبارتند از:
دماسنج میله ای: از این دماسنج برای اندازه گیری دمای مرکز کمپوست استفاده میشود که باید آن را به درون کمپوست فرو کنیم این دماسنج ها در دونوع معمولی و دیجیتالی وجود دارند.
دماسنج میله ای دیجیتالی
دماسنج حداقل-حداکثر: از این دماسنج برای پی بردن به حداقل و حداکثر دمای سالن در مدتی که در سالن حضور نداشتید استفاده میشود. این دماسنج علاوه بر نمایش لحظه ای دمای سالن کمترین و بیشترین دمایی که در سالن حاکم بوده است را در خود ثبت میکند که با فشردن دکمه وسط آن مجددا میتوانید آن را صفر نمایید.
در سالنهای پرورش قارچ برای چیدن قارچهای طبقه های بالایی نیاز به نردبام یا چهارپایه های چرخدار مخصوص می باشد. در سالنهای پیشزفته برای دستیابی به طبقه های بالای قفسه ها از بالابر های مخصوص استفاده میشود که به صورت اتوماتیک و دستی کار میکنند:
همچنین در هر سالن پرورش قارچ به ترازو, سبد های مخصوص برداشت قارچ, چاقوهای تیز, ابزار و وسایل ضد عفونی و سموم, فرغون, چراغ سیار, وسایل بسته بندی قارچ و … نیاز می باشد.
بهتر است در یک مجموعه پرورش قارچ امکاناتی همچون تانکرهای ذخیره آب و موتور برق برای مواقع اضطراری در نظر گرفته شود.
امروزه کارخانجات پرورش قارچ با فناوری روز دنیا ساخته میشوند میزان محصول و راندمان کاری درآنها نیز به مراتب بیشتر از سالنهای سنتی و نیمه صنعتی می باشد همچنین احتمال بروز آلودگی کمتر و کنترل راحت تری دارند.
در شیوه صنعتی پرورش قارچ امکان کنترل دما و رطوبت به صورت خودکار وجود دارد عمل تهویه برحسب نیاز به هوای تازه یا سیرکوله به صورت اتوماتیک انجام میشود روشن و خاموش شدن دستگاهها به صورت اتوماتیک و زمان بندی شده انجام میگیرد و حتی امکان کنترل آنها از راه دور نیز وجود دارد.
تولید و پرورش صنعتی قارچ
هوشمند سازی سالن پرورش قارچ
در زیر نحوه هوشمند سازی یک سالن پرورش قارچ را به اختصار توضیح میدهم:
کنترل دما و رطوبت : برای کنترل اتوماتیک دما ورطوبت نیاز به یک میکروکنترولر دارید. این میکروکنترلر توسط یک سنسور ذما وسنسور مخصوص رطوبت هوای داخل سالن را گرفته و با توجه به مقدار تنظیمی توسط شما آنرا پردازش میکند. سپس قطعه میکرو توسط رله با فرمان دادن به دستگاههای گرمایشی و سرمایشی دمای هوا را تنظیم و با روشن و خاموش کردن مه ساز یا ایرواشر رطوبت دلخواه شما را تامین میکند. درشکل زیر نمونه ای از این وسیله نشان داده شده است که قابلیت نمایش مقدار دما و رطوبت را نیز داراست.
کنترل هوادهی: در سالن های پرورش قارچ کنترل دستگاه تهویه به دوصورت انجام میشود:
1- کنترل با تایمر: در این روش باتوجه به نیاز سالن به هوای تازه تایمر را زمان بندی میکنیم تا باروشن و خاموش کردن هواساز یاکولر عمل تهیه به طور یکنواخت انجام گیرد.
2-کنترل توسط سنسور دی اکسید کربن: سنسورهای دی اکسید کربن با توجه به مقدار گازکربنیک موجود در سالن پرورش قارچ که برحسبppm اندازه گیری میشود با فرمان دادن به دستگاه کنترل هواساز مقدار هوای تازه ورودی به سالن را تامین میکنند. چنانچه میزان دی اکسید کربن سالن در حد مطلوب باشد اما همچنان به هوادهی جهت کنترل دما و گردش هوا نیاز باشد نیز این سنسور ها با فرمان دادن به درییچه سیرکوله هواساز و بازوبست آن توسط دمپرهای مخصوص و ببستن دمپر خروجی هوای سالن مانع از اتلاف انرژی در سالن پرورش قارچ میشوند.
سنسور دی اکسید کربن که قابلیت نمایش دما را نیز دارد
کنترل از راه دور سالن پرورش قارچ :
یکی از شیوه های جدید کنترل سالن قارچ کنترل از راه دور آن می باشد. در این روش شما توسط موبایل خود و ارسال sms میتوانید از مقادیر دما و رطوبت سالن مطلع شده و دستگاههای برودتی و حرارتی و رطوبت ساز را روشن و خاموش نمایید.
در این شیوه جدید شما نیاز به نصب یک دستتگاه smsگیر و sms فرست درسالن خود دارید. با ارسال یک پیامک on یا off از هرکجا که باشید به این دستگاه که به تاسیسات سالن فرمان میدهد میتوانید دستگاه مورد نظر را خاموش و روشن نمایید. نمونه ای ا این دستگاه را در شکل زیر مشاهده می نمایید.
آشنایی با مراحل پرورش قارچ
تولید و پرورش قارج
در این مطلب به کلیتی از مراحل تولید و پرورش قارچ می پردازیم :
| جدول مراحل روزانه کشت قارچ | |||
| نام مرحله | روز | دمای داخل کمپوست | رطوبت سالن |
| 1- ضدعفونی کردن سالن | 1 تا 3 | 30* | — |
| 2- ورود کمپوست به سالن و چیدن آن در قفسه ها | 4 | 25 | — |
| 3- صاف کردن سطح بلوکهای کمپوست بدون بریدن کیسه | 5 | 25 | — |
| 4- میسلیوم رانی (پنجه دوانی) | 5 تا 14 | 25 | — |
| 5- بریدن کیسه های روی بلوکها و تخته کوبی (تخت کوبی) | 14 | 25 | 90% |
| 6- خاکدهی و آبیاری خاک | 15 | 25 | 90% |
| 7- انداختن روزنامه روی بستر و مرطوب نگه داشتن آنها | 15 تا 27 | 25 | 90% |
| 8- رافلینگ (پنجه کشی) | 22 | 25 | 90% |
| 9- برداشتن روزنامه ها و شوکدهی روز اول | 28 | 20 | 95% |
| 10- شوکدهی روز دوم | 29 | 16 | 95% |
| 11- شوکدهی روز سوم | 30 | 18 | 90% |
| 12- فلش یک (اولین محصول دهی) | 37 تا 41 | 18 | 90% |
| 13- فلش دو (دومین محصول دهی) | 47 تا 50 | 18 | 85% |
| 14- فلش سه (سومین محصول دهی) | 57 تا 59 | 18 | 85% |
| 15- تخلیه کمپوست و نظافت | 60 | — | — |
| *دمای سالن — بدون اهمیت | |||
در مطالب بخش کشت به هرکدام از مراحل کشت به طور مجزا خواهیم پرداخت ولی اکنون توضیح مختصری در مورد مواردی که شاید کمی نامفهوم باشند ارائه میکنیم. مرحله 4 : میسلیوم به تارهای نازک سفیدی گفته می شود که از بذر قارچ رشد میکند ودر تمامی کمپوست حرکت کرده و آن را بعد از مدتی یکدست سفید می کند. مرحله 5 : تخته کولی یا تخت کوبی که در آن کیسه های روی کمپوست ها را می بریم و سطح روی بلوکهای کمپوست را می کنیم و با یک تخته یا ماله بنایی دوباره آنها را صاف می کنیم. چون سطح کممپوست در جا به جایی ها ناهموار می شود باید این کار را انجام داد تا برای مرحله خاکدهی سطحی هموار داشته باشیم. مرحله 6 : بعد از اینکه کمپوست کامل با میسلیوم سفید شد روی آن را با لایه ای از خاک مخصوص به نام پیت به ضخامت 4 سانتیمتر می پوشانیم که قارچ درون این لایه خاک رشد می کند. مرحله 8 : رافلینگ در واقع همان عمل پنجه کشی یا شخم زدن خاک است به صورتی که میسلیوم هایی که در خاک رشد کرده اند به هم بخورند تا در آینده قارچها یکنواخت برروی بستر رشد کنند. مرحله 9 و 10 و 11 : شوکدهی به مراحلی گفته می شود که باعث می شوند رشد میسلیوم متوقف شود و میسلیوم ها یکپارچه شده و شروع به تولید اندام باردهی که همان قارچ دکمه ای است، کنند. مرحله 12 و 13 و 14 : رویش و چیدن قارچ بعد از شوکدهی هر روزه و یکنواخت نیست بلکه در روزهایی قارچ قابل برداشت بسیار زیاد، در روزهایی کم ور در روزهایی هم اصلا قارچی برای چیدن موجود نیست. به روزهایی که قارچ قابل برداشت زیادی وجود دارد فلش می گویند.
ضدعفونی سالن پرورش قارچ
اولین مرحله از مراحل کشت قارچ که در ابتدای هر دوره باید انجام داد ضدعفونی سالن کشت می باشد. ضدعفونی سالن برای کاهش میزان آلودگی های موجود در سالن که طی دوره قبل به وجود آمده اند، انجام می شود که این آلودگی ها شامل باکتری ها، قارچ ها و تخم حشرات می باشد. این سه نوع آلودگی هرکدام سموم مربوط به خود را دارند که در ضدعفونی سالن باید از هرکدام به میزان لازم استفاده کرد مثلا برای باکتری ها از فرمالین، قارچها از کاربندازیم و حشرات از دیازینون استفاده می شود. البته تنوع سموم برای هردسته بسیار زیاد است و می توان متناسب با شرایط سالن و مقدار هزینه در نظر گرفته شده برای ضدعفونی هریک را تغییر داد.
یک روش دیگر هم برای ضدعفونی سالن وجود دارد که استفاده از بخار آب است به شکلی که بخار آب در سالن به مدت 24 ساعت تزریق می شود و دمای سالن را حداقل به مدت 8 ساعت تا 70 درجه نگه می دارد. این روش نسبت به سموم مزایا و معایبی دارد که در زیر به آنها می پردازیم.
مزایای استفاده از بخار آب :
1- ضدعفونی بهتر سالن به خصوص در مورد قارچها
2- عدم استفاده از مواد مضر برای انسان و محیط زیست
معایب استفاده از بخار آب :
1- هزینه بالای تهیه دیگ بخار و لوله کشی بخار به سالنها
دیگ بخار
چون در روش کشتی که ما ارائه خواهیم کرد از دیگ بخار استفاده نخواهد شد، ما برای ضدعفونی از روش سموم استفاده می کنیم. البته راه دیگری نیز برای ضدعفونی وجود دارد که استفاده از ازن و آب ازن دار است که هنوز میزان کارایی این روش به قطعیت برای ما اثبات نشده و هنوز در حال بررسی آن هستیم. از دوستانی که در این زمینه اطلاعاتی دارند نیز خواهش داریم مارا در این زمینه ما را یاری کنند.
میزان مواد مصرفی برای ضدعفونی سالن بستگی به نوع مواد و اندازه سالن دارد ولی ما مقدار مواد را برای یک سالن 100 متری و با مواد پیشنهادی خودمان در زیر می آوریم.
فرمالین
کاربندازیم
دیازینون
بعد از اینکه این مواد را در سالن اسپری کردیم در های سالن را به مدت 24 ساعت می بندیم و ترجیحا دمای سالن را به 30 درجه می رسانیم تا فرمالین به خوبی به گاز فرمالوئید تبدیل شود که خاصیت ضدعفونی کننده بیشتری دارد. بعد از 24 ساعت تهویه سالن را روشن می کنیم و به مدت 1 تا 2 روز تهویه را روشن نگه می داریم تا گازهای سمی کاملا از سالن خارج شوند.
دقت داشته باشید که در مواجهه با مواد سمی مراقبتهای لازم را انجام دهید چونکه اگر شما به کار کشت قارچ مشغول باشید، به ازای هر سالنی که دارید سالانه حدود 6 بار با این مواد مواجه خواهید بود و مثلا اگر 3 سالن دارید سالانه 18 بار و هر بار به مدت 2 تا 3 روز در معرض این مواد قرار می گیرید و اگر در برخورد با آنها بی دقتی کنید بعد از 2 تا 3 سال می تواند باعث مریضیهای قلبی و تنفسی برای شما شود.
بیماری های بذری داخل کیسه های بذر
بهترین بذر قارچ چیست و از کجا تهیه کنیم؟